E whakarite ana Te Kāwanatanga i ngā tūāpapa mō tewhakamaumahara ki Te Petihana Reo Māori ka tū ā tērā tau

Arts, Culture and Heritage Māori Development

I te rā nei, i pānuihia e te Minita mō Manatū Taonga, ko Carmel Sepuloni, rāua ko te Minita Whanaketanga Māori, ko Willie Jackson, ā tērā tau, ka whakanuia rawatia te 50 o ngā tau mai i te whakatakotoranga o te petihana mō te Reo Māori me te huanga mai o te rā o te Reo Māori hei tino huritau whakanui i te reo Māori.

Whakaae mai te Rūnanga ki te whakatāiri i te mana o tēnei tino huritau mā te tautapanga hei hui Taumata 1 o te hōtaka whakamaharatanga a te Kāwanatanga mō te tau 2022.

He mea rāhui te tautapanga Taumata 1 mō ngā tino huritau o ngā āhuatanga i rangona whānuitia puta i te motu, kua nui hoki tana tārai i a Aotearoa. Nā tēnei ka whakakotahi te Kāwana ki te whakarite i ngā mahi whakanui i tēnei wā whakahirahira i tō tātou hītori.

Kei te koke tonu Te Kāwanatanga ki te whakamana i ngā kaupapa nui whakaharahara pēnei i tēnei tino huritau, ēnei kaupapa kua tāraia tō tātou hītori, te ao Māori me Aotearoa whānui,” te kī a Carmel Sepuloni.

“I whakatakotohia te petihana mō te Reo Māori, e 30,000 ngā kaihaina tautoko, ki mua i te aroaro o te Pāremata i te 14 o Mahuru 1972 e Ngā Tamatoa, he huihuinga o te Porihanga o te Reo Māori a Te Herenga Waka, me te Rōpū o ngā Tauira Māori o Aotearoa. He āheinga whakahirahira tēnei ki te whakahōnore i ā rātou mahi.

“Mā Te Whare o te Reo Mauriora e ārahi ngā mahi whakamaharatanga mō te huritau, ka arahina te wāhanga ki te Maihi Māori e Te Mātāwai, he mea ārahi hoki ngā mahi o te Maihi Karauna e Te Taura Whiri i te Reo Māori.

“Ko Te Manatū Taonga te kaiārahi i te hōtaka whakamaharatanga whānui a te Kāwanantanga, ā, ka tautoko anō hoki i  tēnei huritau mā te whakaū i te mahi tahitanga o ngā whakahaere kāwanatanga huri noa ki te whakanui i tēnei wā whakahirahira i tō tātou hītori,” te kī a Carmel Sepuloni.

Hei tā Willie Jackson, he wā nui whakaharahara te petihana, ā, me whakanui ka tika te māia me te manawa tītī o ngā kaipetihana me te hunga e kōkiri ana i te whakarauoratanga o te reo Māori.

“I panonihia te anamata mō Ngāi Aotearoa katoa e te petihana mō te Reo Māori. I tētahi wā kāore i paku whakaaetia te kōrero me te whakanui i te reo Māori: tērā tētahi ope tauā iti nei i tū ki ngā arawhata o tō tātou pāremata me te karanga kia whakahōnoretia tō tātou reo taketake ka tika, kia whai wāhi ia ki ngā kura, ā, ko te mea whakahira rawa atu kia purihia mō ngā reanga kei te haere tonu mai. Ko tā tēnei huihuinga, he whakahōnore i tō rātou whakarerenga.”

He mea whakapakari ēnei mahi i ngā mahi kua oti kē i a tātou te kōkiri hei Kāwanatanga, tae atu ki te mahi whakaako i te hītori o Aotearoa i roto i ngā kura. I a mātou hei kāwana, kei te hiahia mātou ki te kite i te whakahaumarutanga o te reo Māori, me tana tipu matomato, ā, he wāhanga nui tō tēnei hui whakanui ki taua hiahia.” te kī a Willie Jackson.

Ā tērā tau, he nui ngā kaupapa whakamaharatanga ka whakahaerehia mō te reo Māori tae atu ki;

  • 50 ngā tau kua hori mai i te whakataetae kapa haka ā-motu tuatahi
  • 40 ngā tau kua hori mai i te whakatuwheratanga o te kōhanga reo tuatahi
  • 35 ngā tau kua hori mai i te whakamanatanga o te reo Māori hei reo whaimana i te Ture Reo Māori, me te whakarewatanga o Te Taura Whiri i te Reo Māori.